Kargoda 'kaybolan çek' sorunu büyüyor

Hukukçular, kargo sirketlerinin çek gönderileri kabul etmedigini ve kayiplardan da sorumlu tutulmadiginin altini çizerek, is insanlarina ‘alacaginizi alamama ihtimaliniz çok yüksek’ uyarisinda bulunuyor.

Kargoda kaybolan çekler nedeniyle is dünyasinda yasanan magduriyetler her geçen gün artiyor. Kargo çalisani-paravan sirket-hukuki yollar üçgeninde kurulan isbirlikleri ile ‘kayip’ tutanagi tutulan çekler, çeki ele geçirenler tarafindan haciz islemi uygulanmak suretiyle yasal yollardan tahsil edilirken, asil alacaklilar ortada kaliyor.

Son dönemde sikça görülen vakalar nedeniyle, konu ile ilgili DÜNYA’ya açiklamada bulunan hukukçular Türk Ticaret Kanunu’nun ‘rizasi disinda elinden çikmis’ çekler ve kambiyo vasfindaki belgelerle ilgili iyi niyetli kisileri korurken, kötü niyetli kisileri, bir baska ifade ile hirsizlari da korudugunu vurguladilar.

Hukukçular; kargo sirketlerinin çek gönderileri kabul etmedigini ve kayiplardan da sorumlu tutulmadiginin altini çizerek, is insanlarina ‘alacaginizi alamama ihtimaliniz çok yüksek’ uyarisinda bulunuyor.

Türkiye çapinda faaliyet gösteren büyük ve küçük ölçekli isletmeler, çeklerini, sehir disinda borçlu bulunduklari müsterilerine kargo yolu ile gönderdiklerini anlatan Avukat Hüseyin Acarbay, “Bursali bir müvekkilimiz, Istanbul’da bulunan bir müsterisine çekini kargo firmasi ile veriyor. Aradan birkaç gün geçtikten sonra kargosunun kayboldugunu ögreniyor ve bize basvuruyor.

Bu durumda hukuki mevzuat; çekin, kisinin veya sirketin rizasiyla elinden çiktiginda kayboldugunda, çek iptali davasini öngörüyor. Biz mahkemeye çek iptali davasi açiyoruz ve mahkeme çek gününe kadar gerekli ilanlari yapip, çekin iptaline karar veriyor” dedi.

“Ancak bu çek vadesi gelene kadar bankaya ibraz edildigi anda isin rengi degisiyor” diyen Acarbey söyle devam etti; “Çünkü çeki bulan kisi, her ne kadar bu çek hakkinda Cumhuriyet Savciligi’na suç duyurusunda da bulunulsa, Ticaret Mahkemesi’ne çek iptali davasi da açilsa, hatta mahkeme tarafindan çeke ödeme yasagi dahi konulsa çeki bankaya ibraz eden yani bulan kisi bu çeki ibraza koyup, yasal süreyi beklemeden Ticaret Mahkemesi’nden Ihtiyati Haciz Karari alip, hiç kimseye tebligat göndermeden, dogrudan çek üzerinde ismi bulunan tüm borçlulara karsi hacze gitme hakkina sahip oluyor.”

“Kanun metni aslina bakarsaniz ‘iyi niyeti’ korur ama buradaki açik ile maalesef ‘kötü niyetli’ olanlari da koruyor” diyen Acarbay, bu durumda hirsizlarin korundugunu söyledi. Bu sistemin Kargo çalisani-paravan sirket- hukuki yollar üçgeninde organize yürütüldügünü ‘çete’ ifadesi ile ileri süren Acarbay, çeki çalan kisilerin uyguladigi prosedür hakkinda da bilgi vererek, sözlerini söyle sürdürdü: “Is insani çeki kargoyla gönderiyor.

Kargo firmasinda çalisan bir kisi bu çekleri cihazla veya el yordamiyla tespit ediyor. Çeki ‘kayboldugu tutanagi’ tuttuktan sonra aliyor ve ilgili sirket, hukuk bürosu veya isbirlikçisine gönderiyor.

Onlar da paravan sirketlere ciro ediyor ve sonrasinda bu is icraya kadar dayaniyor. Zira çeki keside eden esas borçlu kendisine yapilan haciz baskisi ile para tahsiline gelindiginde ticari itibarini da düsünerek, hemen ödemeyi yapiyor.

Dolayisiyla alacakli kisi veya isletme, paranin ödendigi sirket gayri faali oldugu için çeki kaybeden olarak davayi kazanmis olsa bile parayi geri alamiyor.”

Çeklerin günümüzde kullanim amacindan çiktigini ve vade araci olarak kullanilmaya baslandigini ifade eden Avukat Altan Aydin da, bu durumun çeklerin olasi kaybolma durumunda keside tarihleri ileri tarihler oldugu için isletmeler açisindan zarara sebep oldugunu bildirdi.

Aydin, “Çek kayboldugu zaman çek üzerinde son hak sahibi olan kisi, çek iptali davasi açabilir, mahkemece uygun teminat karsiliginda çekin kayitli oldugu bankaya ilgili çeke tedbir konulduguna dair yazi gönderilir.

Mahkemece konulan tedbir, ilgili çekin keside tarihi geldiginde, bankaya ibrazinda bir engel teskil etmemektedir. Sadece taraf bankaca ilgili tedbir nedeniyle ödenemedigine dair çekin arkasina yazi serh düsülür.

Aslinda çek gerçekten hakli alacaklilarin elindeyse veya gerçekten kayboldu ise bir problem degilken, kötü niyetli kisilerin eline geçtigi takdirde problem olusturur. Söyle ki; çekin arkasina bankaca tedbir yazisi yazilmasi, haksiz olarak çeki elinde bulunduran kisinin ihtiyati haciz karari almasina engel degildir” ifadeleri ile uyarida bulundu.

Kolcuoglu Demirkan Koçakli’nin yönetici ortagi ve DÜNYA yazari Dr. Av. Umut Kolcuoglu; “Çek dahil kiymetli evraklarin, kargo sirketleri tarafindan tasinmasindan kaynaklanabilecek riskleri öngören tasimacilik mevzuati, bu riskleri halihazirda bertaraf ediyor.

Mevzuata göre kargo sirketleri, çekleri ancak degerleri bildirilmis ve sigortali olarak gönderilmeleri sartiyla kabul edebiliyor. Bu halde de çeklerin kaybolmasindan kaynaklanan riski sigorta sirketleri üstlenmis oluyor.

Uygulamada da kargo sirketleri, sablon sözlesmelerinde çek dahil kiymetli evraklari tasimayacaklarini, bunlarin kaybolmasindan sorumlu olmayacaklarini öngörüyor. Kargo sirketleri, çekleri, ancak mevzuatin aradigi özel sartlarin saglanmasi halinde, diger bir ifadeyle degerlerinin bildirilmesi ve sigortali olarak gönderilmeleri sartiyla tasimayi kabul ediyor” dedi.

“Buna ragmen tacirlerin, gönderilerinin içerigi hakkinda bilgi vermediklerini ve çeklerini kargo sirketlerine tasittirdiklarini anliyoruz” diyen Kolcuoglu söyle devam etti; “Bu ise kargo sirketleriyle sözlesmelerine aykirilik teskil ediyor.

Çeklerin kaybolmasi halinde ise kargo sirketlerinin kanunen ve sözlesmesel olarak bundan sorumlulugu bulunmuyor.

Diger bir deyisle magduriyete tacirlerin sözlesmesel yükümlülüklerine uygun davranmamasi yol açiyor. Uygulamada çekler, sadece bugün degil öteden beri ileri tarihli olarak düzenleniyor.

Çekler kargo sirketi tarafindan tasinirken kaybolursa, bu çeklerin iptalinin ve bankanin bu çekleri ödemekten men edilmesinin talep edilmesi gerekiyor. Bu halde çeklerin ileri tarihli olarak düzenlenmis olmasi lehe bir durum yaratiyor çünkü çekleri ele geçiren kötü niyetli kisi, bu tarihten önce bu çekleri kanun geregi bankaya sunamiyor, o tarihin gelmesini beklemesi gerekiyor.

Arada geçen sürede de mahkemeden bankayi çekleri ödemekten men eden kararin alinmasi mümkün oluyor. Ancak bu da maalesef tüm riskleri bertaraf etmiyor.

Çekleri ele geçiren kötü niyetli kisiler, çeklerin ödenmemis olmasina dayanarak ödemeden men karari olsa da ihtiyati haciz talep edebiliyor ve bu da magduriyete sebep olabiliyor.

Tüm bunlari bir arada degerlendirince, burada tasimacilik mevzuatindan kaynaklanan degil bu mevzuata uyulmamasindan kaynaklanan bir magduriyet oldugu anlasiliyor.”